من اعیان الشیعه ابو علی فارسی (کتاب)«من اعیان الشیعه ابو علی فارسی» تالیف عبد الفتاح اسماعیل شلبی به زبان عربی ، پایان نامه او در دانشکده دار العلوم القاهره مصر پیرامون زندگانی، جایگاه علمی و آثار ابو علی به مناسبت بزرگداشت هزارمین سال در گذشت او می‌باشد. ۱ - ساختار کتابمباحث با سیر تاریخی آغاز شده پس از مقدمه مطالب در شش باب تدوین و تفصیل آن در فهرست موضوعات آمده است. منشا پیدایش و سیر اجمالی علوم قرائت ، فقه ، کلام و رابطه آنها با نحوه معرفی زوایای مختلف زندگانی و آثار و شخصیت ابوعلی، مباحث قرائت تا عصر او نزد سیبویه ، طبری ، ابن مجاهد و مقایسه‌ای بین نظریات و مسائل اختلافی او با سایر علماء و جایگاه او در بین علما مطرح شده است. ۲ - گزارش محتواباب اول شامل سه فصل پیرامون تبیین احوال سیاسی اجتماعی و علمی عصر بوعلی، معرفی زندگانی، شخصیت علمی و اخلاقی و آثار ابو علی، اثبات تشیع او، مصادر تحقیق، آشنایی ابوعلی به زبان فارسی، متاثر بودن قرائتش از عمرو البصری با استفاده از نصوص، مقابله بین آراء بصریون و کوفیون و آنچه در کتاب ابوعلی آمده و نظریات او در مسائل نحوی اشاره و بصری بودن مذهب او، اساتید، شاگردان و تاریخ وفات می باشد. مولف اشاره‌ای به گوناگونی قرائت در عصر ابوعلی داشته و با جمع کردن قراعات صحیح و شاذ و بحث از اسنادشان، مختار ابن مجاهد و بیان روش سیبویه در احتجاج بر قرائات، دلیل ابوعلی را در اختیار قرائات هفتگانه بررسی و بعد از بیان روش او در کتاب الحجه ، شرح کلمات غریب قرآن ، روش تفسیر نصوص قرآنی و تعلیل روش او با استناد به شاهد مثالها، می‌نویسد: ابن خروف اندلسی در احتجاج به احادیث و استشهاد به علم لغت ، نحو و صرف ، متاثر از ابو علی و قرآن کریم، احادیث شریف، اشعار قدیمی عربی، لهجه‌های عربی، تقدیم سماع و روایت از عرب برقیاس، تطبیق قیاس بر آنچه قراء نقل کرده‌اند و عبارت سیبویه در کتابش، مواد علمی مورد احتجاج ابوعلی در کتاب حجت می‌باشد. ایشان مقارنه‌ای بین مباحث ابوعلی با احتجاج کنندگان برقرائات فراء ، زجاج ، ابن سراج ، ابن خالویه کرده و کتب ایشان را ذکر و مورد بررسی قرار داده است، به طور مثال میفرماید: در معانی قرآن کتاب معانی فراء کشف از مذهب قراء کوفی در احتجاج و پیروی از روش گذشتگان داشته و اغلب موارد بر مذهب بصریون می باشد. . ۲.۱ - باب چهارمباب چهارم تحت عنوان تاثیرپذیری مخالفین از ابوعلی در احتجاجات برای قرائات هفتگانه است [۱]
من اعیان الشیعه ابو علی فارسی، عبد الفتاح اسماعیل شلبی، النص ، ص۱۵۳.
و پس از معرفی مخالفین مذهب ابوعلی و راههای متاثر شدن آنان، آثار تاثیر پذیر بودن ایشان در کتب و مباحث قرآنی و قرائت قرآن و سبک استدلالهای آنها و ارتباط آنها با روش ابوعلی از سیبویه به بعد، به تبیین تاثیر سه تن از متاخرین با نامهای ابن جنی ، مکی بن ابی طالب و ابی عمرو الدانی پرداخته و مستدلین قرائات را بر دو دسته ی اثر و قیاس تقسیم کرده‌اند. نگارنده پس از اقامه دلیل براینکه واضح نحو ابو الاسود است به روش او در نقطه گذاری مصحف اشاره و به نقطه شروع مباحث بصریون و کوفیون در نحو و ارتباط مباحث نحوی از زبان ابوالاسود تا ابوعلی را تبیین می‌کند. نگارنده با بررسی کتب ابوعلی و سیر بحثهای مهم آن و تبیین ظهور شخصیت نحوی او، اساتیدی که بر آنها اعتماد و اصولی که تقریر کرده، مصادر و روشی که ملتزم بوده، اعتراضات و ابتکارات، مسائل بلاغی و اختلافی که به آنها احتجاج کرده، هریک از کتابهای ابوعلی را مشتمل بر خصوصیتی می‌داند و به نظریات واقعی او در « مسائل المشکله » و « البغدادیات » و سائر کتبش اشاره و کتاب « اغفال » را مسائلی می‌داند که در آن ابوعلی به بررسی برخی نظریات زجاج پرداخته نه ابن سراج و پس از معرفی آثار او و ارزش علمی آنها، جایگاه ابو علی بین بزرگان نحوی معاصر او، و مقایسه ی بین نظریات او و سیرافی ، رمانی و زجاج ، در باب بعد به میزان تاثیرپذیری مخالفین نحوی ابوعلی در مسائل اصلی، فرعی، مسائل اختلافی و اعراب در قالب مثالهایی از ابن جنی در خصائص، ابن شجری در امالی ، ابن انباری در الانصاف و ابی البقاء العکبری در اعراب القرآن پرداخته و در آخر، محققین را دعوت به پژوهش پیرامون سایر جوانب علمی ابوعلی می‌کند. ۳ - وضعیت کتابفهرست اجمالی موضوعات در ابتدا و مقابله تاریخ هجری با میلادی از سال ۲۸۸ ه (میلاد ابوعلی) تا ۴۵۰ هجری، ۳۲۰ منبع تحقیق از کتب خطی و چاپی اسلامی و... ، فهرست تفصیلی موضوعات، فهرست اعلام طبق حروف الفبا با در نظر گرفتن علم مشهور، تصحیح غلطهای نوشتاری در انتهای کتاب آمده است. ۴ - پانویس
۵ - منبعنرم افزار مشکاة الانوار، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. رده‌های این صفحه : کتاب شناسی
|